Η Wikipedia είναι η μεγαλύτερη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια ελεύθερου περιεχομένου, με έναν αριθμό λημμάτων που συναγωνίζεται επάξια αυτόν πολλών παραδοσιακών εγκυκλοπαιδειών. Καθώς βασίζει το περιεχόμενό της στους χρήστες του διαδικτύου, ο καθένας από εμάς μπορεί να συμμετέχει. Στο άρθρο θα δούμε πώς λειτουργεί η Βικιπαίδεια, τους κανόνες της, και πώς μπορούμε να συνεισφέρουμε.
Τι είναι και πώς λειτουργεί η Βικιπαίδεια.
Η Βικιπαίδεια είναι μια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια, η οποία έχει πάρει το όνομά της από το χαβανέζικο wiki, που σημαίνει γρήγορα. Ωστόσο, βασίζει τη λειτουργία της στο λογισμικό wiki που δεν παραπέμπει στην κυριολεκτική έννοια της λέξης, αλλά στον τύπο του λογισμικού και στον τρόπο λειτουργίας του.
Επίσης, είναι καθιερωμένη πρακτική να γράφεται το wiki όσο το δυνατόν πιο φυσικά στην κάθε γλώσσα. Ακόμη και σε γλώσσες που γράφονται με λατινικό αλφάβητο, το αρχικό W έχει αλλάξει σε V (π.χ. Vikipeedia).
Στα ελληνικά επικράτησε το Βικιπαίδεια αντί του Ουικιπαίδεια, γιατί δεν υπάρχει ελληνική λέξη που να ξεκινά από "Ουι" πέραν του ξενόφερτου "Ουίσκι", και ο όρος Βικιπαίδεια ακούγεται πιο φυσικός ως ελληνική λέξη.
Κερδίζει χρήματα;
Η Wikipedia είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Ωστόσο, πρέπει να κερδίζει χρήματα, καθώς υπάρχει σημαντικό κόστος σε μισθούς και web hosting. Μόνο η φιλοξενία των ιστοσελίδων κοστίζει στη Wikipedia πάνω από 2.000.000 δολάρια ετησίως.
Έτσι, από τη στιγμή που ο οργανισμός δεν προβάλλει διαφημίσεις, τα περισσότερα έσοδα προέρχονται από τις δωρεές.
Οι θεμελιώδεις αρχές
Οι βασικές λειτουργίες της Wikipedia βασίζονται σε τρεις αρχές:
Όχι πρωτότυπη έρευνα: Η Βικιπαίδεια δεν είναι ένας δικτυακός τόπος με σκοπό την παρουσίαση πρωτότυπων ερευνών. Με άλλα λόγια, παρουσιάζει τεκμηριωμένη γνώση και στοιχεία.
Επαληθευσιμότητα: Τα λήμματα περιέχουν μόνο υλικό που έχει δημοσιευθεί από αξιόπιστες πηγές και το περιεχόμενό τους πρέπει να είναι επαληθεύσιμο.
Τα εγχειρήματα
Η Βικιπαίδεια είναι στην ουσία μια εγκυκλοπαίδεια γραμμένη από αγνώστους μεταξύ τους ανθρώπους, ταγμένους σε έναν κοινό και μη κερδοσκοπικό στόχο.
Τα εγχειρήματα του Wikimedia Foundation που βασίζονται στο λογισμικό Mediawiki είναι οι ακόλουθες:
Wiktionary - Πρόκειται για πολυλεξικό, το οποίο ερμηνεύει σε κάθε ξεχωριστή γλώσσα συνώνυμα, προφορές, ομοιοκαταληξίες, ετυμολογίες, και ιστορικά παραδείγματα. Ιδανικό για εξάσκηση μεταφραστών, αλλά και σπουδαστές ξένων γλωσσών.
Wikiquote - Πρόγραμμα συγκέντρωσης, ταξινόμησης, και σταχυολόγησης διάσημων και ξεχωριστών φράσεων από προσωπικότητες, βιβλία, ιστορικούς λόγους, φιλμ, στίχους, κ.τ.λ. Ιδιαίτερα χρήσιμο για ομάδες ανάγνωσης και για το ευρύτερο κοινό των δημόσιων βιβλιοθηκών.
Wikibooks - Έχει στόχο την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ελεύθερων από δικαιώματα ηλεκτρονικών βιβλίων, σχολικών εγχειριδίων, οδηγών εκμάθησης γλωσσών, ειδικών οδηγών για τον τρόπο λειτουργίας χρηστικών αντικειμένων, κ.τ.λ.
Wikisource - Πρόγραμμα για τη διάσωση, την επεξεργασία, και τη βέλτιστη παρουσίαση σημαντικών κειμένων. Είναι πολυγλωσσικό και συνεργατικό. Κατάλληλο για συμμετοχή φιλολόγων και νομικών σε Wiki εργασίες και πρωτοβουλίες. Χρήσιμο και για πηγές στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
Wikispecies - Απευθύνεται κυρίως σε επιστημονικούς κύκλους, με αξιώσεις συστηματικής αρχειοθέτησης της πληροφορίας.
Wikinews - Συνεργατική προσπάθεια καταγραφής της διεθνούς επικαιρότητας, με ιδιαίτερη έμφαση στο fact checking και την επιβεβαίωση από πολλαπλές και ανεξάρτητες πηγές. Είναι χρήσιμο για επίδοξους δημοσιογράφους και φοιτητές επικοινωνίας και ΜΜΕ.
Wikiversity - Πρωτοβουλία που αφορά ανάπτυξη και μοίρασμα εκπαιδευτικού υλικού. Βασική αρχή της είναι η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ εκπαιδευτικών.
Wikimedia commons - Αποτελεί μια κεντρική δεξαμενή ελεύθερων φωτογραφιών, φιλμ, χαρτών, διαγραμμάτων, ήχων, και ό,τι άλλου υλικού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα με εκπαιδευτικό σκοπό.
Βασικά χαρακτηριστικά
Τα βασικά χαρακτηριστικά όλων των λειτουργιών και εγχειρημάτων της Wikipedia είναι κοινά και βασίζονται στη μηχανή του λογισμικού Wiki, όπου οι χρήστες διαμορφώνουν από κοινού το περιεχόμενό τους. Τα παραθέτουμε συνοπτικά.
Χρήση του λογισμικού wiki, που επιτρέπει την επεξεργασία ενός κειμένου που βρίσκεται σε έναν κεντρικό server από πολλούς συντάκτες.
Διάθεση του περιεχομένου με ελεύθερη άδεια χρήσης. Το περιεχόμενο της Βικιπαίδειας είναι ελεύθερα διαθέσιμο για κάθε χρήση, εμπορική ή όχι, τροποποίηση, και αναπαραγωγή. Οι όροι χρήσης επιβάλλουν μια αναφορά της πηγής.
Tο περιεχόμενο πρέπει να διατίθεται κάτω από την ίδια άδεια. Έτσι, τα περιεχόμενα στη Βικιπαίδεια θα παραμείνουν για πάντα ελεύθερα κάτω από την άδεια cc-by-sa. Ακόμα και κάποιος που αναπαράγει το περιεχόμενο με σκοπό το κέρδος (π.χ. σε κάποια διαδικτυακή ή έντυπη έκδοση) είναι υποχρεωμένος να διατηρήσει τον ελεύθερο χαρακτήρα των κειμένων.
Ελεύθερη συμμετοχή του καθενός.
Πώς συνεισφέρω
Από τη στιγμή που διαθέτουμε μια σύνδεση στο ίντερνετ, μπορούμε να συνεισφέρουμε στη Βικιπαίδεια. Υπάρχουν άλλες εγκυκλοπαίδειες που βασίζονται στο wiki που απαιτούν να έχουμε δημιουργήσει λογαριασμό χρήστη προκειμένου να συνεισφέρουμε.
Όμως, στη Wikipedia μπορούμε να συνεισφέρουμε και ως μη εγγεγραμμένοι χρήστες, με μόνο αναγνωριστικό την IP μας. Η Βικιπαίδεια είναι ανοιχτή σε όλους, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο, εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό, ηλικία, ή ειδικότητα/επάγγελμα.
Οι κανόνες
Υπάρχει ένα σετ κανόνων που ρυθμίζουν τη λειτουργία της Wikipedia. Μερικοί από αυτούς έχουν επιβληθεί από το Ίδρυμα και είναι μη διαπραγματεύσιμοι, ενώ άλλοι αποφασίζονται από τις τοπικές κοινότητες χρηστών.
Οι περισσότεροι χρήστες, ωθούμενοι από την καλή τους πρόθεση να συνεισφέρουν στη Βικιπαίδεια, αγνοούν άθελά τους αυτούς τους κανόνες, με αποτέλεσμα μερικές φορές οι συνεισφορές τους να μη συμφωνούν με την πολιτική συγγραφής του ιδρύματος.
Χρήση κειμένων
Το πιο συνηθισμένο λάθος είναι η χρήση κειμένων και εικόνων από άλλες ιστοσελίδες. Αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη Βικιπαίδεια, καθώς το περιεχόμενό της είναι ελεύθερο για διανομή, τροποποίηση, και χρήση, σύμφωνα με τους όρους της άδειάς της.
Έτσι, για να μπορεί να διακινηθεί με αυτούς τους όρους κάποιο κείμενο, χρειάζεται οπωσδήποτε άδεια από τον συγγραφέα του και κάτοχο των πνευματικών. Αν δεν είμαστε ο συγγραφέας ή δεν έχουμε άδεια, δεν ανεβάζουμε το κείμενο και γράφουμε κάτι δικό μας.
Άδειες
Για τους ίδιους λόγους, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εικόνες που δεν καλύπτονται από ελεύθερες άδειες.
Αν θέλουμε οπωσδήποτε να συμπεριληφθεί μια εικόνα στο άρθρο, γράφουμε σχετικά στη σελίδα συζήτησης. Κάποιος πιο έμπειρος χρήστης θα προσπαθήσει να μας βρει μια κατάλληλη εικόνα.
Μέγεθος άρθρων
Ως λάθος θεωρούνται τα πολύ μικρά άρθρα μιας πρότασης ή μιας - δύο γραμμών. Τέτοια άρθρα συνήθως διαγράφονται, εκτός αν βρεθεί κάποιος να τα επεκτείνει κάπως. Είναι αλήθεια ότι η ελληνόφωνη Βικιπαίδεια έχει ακόμα αρκετές ελλείψεις στη θεματολογία της.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι σκοπός είναι να προσφέρουμε γνώση στον κόσμο, και είναι καλύτερα κάποιος να διαβάζει ένα και μόνο άρθρο δέκα προτάσεων, παρά δέκα προτάσεις πάνω σε διαφορετικά θέματα.
Ύφος
Το ύφος του κειμένου είναι άλλος ένας λόγος που διαγράφονται τα άρθρα. Προκειμένου να μην προκαλούν και να μην γίνονται πεδίο μάχης, πρέπει να είναι γραμμένα με ουδέτερο ύφος, παρουσιάζοντας όλες τις απόψεις.
Πρέπει να παρουσιάζουμε στοιχεία και τεκμήρια και όχι προσωπικές απόψεις ή χαρακτηρισμούς. Για παράδειγμα, "ο Λιονέλ Μέσι είναι Αργεντινός ποδοσφαιριστής" και όχι "ο Λιονέλ Μέσι είναι ο καλύτερος ποδοσφαιριστής του κόσμου".
Μορφές συγγραφής
Το άτονο κείμενο, τα greeklish, ή το κείμενο από αυτόματο μεταφραστή παραβιάζουν τους κανόνες. Αυτές οι μορφές γραψίματος δυσκολεύουν πολύ την επεξεργασία από τρίτους και η διόρθωσή τους απαιτεί πολύ κόπο. Έτσι, τέτοια κείμενα συνήθως διαγράφονται.
Τα δημοφιλέστερα λήμματα της ελληνικής Βικιπαίδεια
Η πολιτική και η λαϊκή κουλτούρα κρατούν τα πρωτεία σε ό,τι αφορά τα πιο δημοφιλή λήμματα του 2018 από την ελληνική Βικιπαίδεια, η οποία είχε πάνω από 358.800.000 επισκέψεις μόνο το 2018.
Βέβαια, υπήρχαν και επισκέπτες που εκτός από τα εθνικά θέματα και τις πολιτικές και πολιτιστικές στιγμές που συνέβαιναν γύρω τους, ήθελαν να μάθουν και για τις διασημότητες τηλεοπτικών σειρών και ποδοσφαίρου.
Είναι χρήσιμη η Wikipedia;
Σύμφωνα με την Alexa, η Wikipedia κατατάσσεται ως η πέμπτη πιο δημοφιλής πλατφόρμα στο διαδίκτυο, πίσω από τη Google, το YouTube, το Facebook, και το Baidu. Είναι μια χρήσιμη ανοικτή διαδικτυακή κοινότητα για διαρκή συζήτηση και συνεργασία.